Γιατί η ψυχική υγεία των εφήβων έχει επιδεινωθεί δραματικά τα τελευταία χρόνια;
Οι ειδικοί υποψιάζονται τον ένοχο.
Μέσα σε μόλις πέντε χρόνια, μεταξύ του 2010 και του 2015, σύμφωνα τουλάχιστον με στοιχεία των ΗΠΑ, το ποσοστό των εφήβων με καταθλιπτικά συμπτώματα (όπως απώλεια ευχαρίστησης και αίσθημα αχρηστίας) έχει αυξηθεί κατά 33%, οι απόπειρες αυτοκτονιών έχουν ανεβεί κατά 23% και, το χειρότερο, οι επιτυχημένες απόπειρες στους νέους 13-18 ετών έχουν απογειωθεί κατά 31%.
Το παραπάνω φαινόμενο, του πολλαπλασιασμού των κρουσμάτων ψυχικών διαταραχών σε εφήβους, παρατηρείται –σύμφωνα με σχετικό επιστημονικό άρθρο στην επιθεώρηση Clinical Psychological Science– σε νέους από κάθε κοινωνική τάξη, εθνικότητα και πολιτεία των ΗΠΑ. Με λίγα λόγια, τα μέλη της γενιάς, που η Αμερικανίδα καθηγήτρια Ψυχολογίας Jean Twenge αποκαλεί iGen, κινδυνεύει περισσότερο από ψυχικές νόσους σε σχέση με τους προκατόχους τους Μιλένιαλς.
Και όπως γράφει η Twenge σε ένα άρθρο της στο TheConversation, ο βασικός ύποπτος είναι τα smartphones.
Ευρήματα που ενοχοποιούν τις νέες τεχνολογίες
Σύμφωνα με στατιστικές του Ερευνητικού Κέντρου Pew, οι ιδιοκτήτες «έξυπνων» κινητών ξεπέρασαν το 50% το 2012, τότε ακριβώς που άρχισαν να αυξάνονται τα ποσοστά εφηβικής κατάθλιψης και αυτοκτονιών. Μέχρι το 2015, το 73% των εφήβων είχε πρόσβαση σε ένα smartphone.
Όπως ανακάλυψαν, επιπλέον, οι ερευνητές, οι έφηβοι που περνούν πέντε ή περισσότερες ώρες την ημέρα online διατρέχουν 71% υψηλότερο κίνδυνο να παρουσιάσουν κατάθλιψη ή αυτοκτονικές σκέψεις από τους συνομηλίκους τους που αφιερώνουν μία ώρα την ημέρα στο διαδίκτυο.
Φυσικά υπάρχει πάντα η πιθανότητα να μην προκαλεί το διαδίκτυο κατάθλιψη, αλλά όσοι είναι πιο ευάλωτοι στη συγκεκριμένη νόσο να περνούν περισσότερο χρόνο online. Ωστόσο, άλλες μελέτες δείχνουν ότι τουλάχιστον τα social media, όντως βλάπτουν σοβαρά την ψυχική υγεία των εφήβων.
Δύο μελέτες κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι οι πολλές ώρες στα social media προκαλούν δυσάρεστα συναισθήματα, ενώ τα δυσάρεστα συναισθήματα δεν οδηγούν, αντιστρόφως, σε περισσότερες ώρες χρήσης των social media. Ενώ σε μια ακόμη έρευνα οι ειδικοί, αφού ζήτησαν από μια ομάδα εθελοντών να σταματήσουν να χρησιμοποιούν το Facebook για μία εβδομάδα και από μία δεύτερη να συνεχίσουν να το χρησιμοποιούν κανονικά, ανακάλυψαν ότι οι εθελοντές της πρώτης ομάδας ανέφεραν λιγότερα καταθλιπτικά συμπτώματα στο τέλος της εβδομάδας.
Γιατί τα smartphones προκαλούν κατάθλιψη στους εφήβους;
Όπως ανακάλυψε στην έρευνά της η Twenge, πλέον οι έφηβοι περνούν λιγότερο χρόνο αλληλεπιδρώντας face to face με τους φίλους τους, ένας παράγοντας που έχει αποδειχθεί πολλάκις ότι συμβάλλει στην ανθρώπινη ευτυχία. Το αίσθημα της κοινωνικής απομόνωσης, επιπλέον, θεωρείται ένας από τους βασικούς παράγοντες κινδύνου για αυτοκτονία.
«Από το 2012, συμβαίνει το εξής σε μαζική κλιμακα: Οι έφηβοι αφιερώνουν λιγότερο χρόνο σε δραστηριότητες που είναι γνωστό ότι ευεργετούν την ψυχική υγεία (άμεση επαφή) και περισσότερο χρόνο σε δραστηριότητες που ενδεχομένως να τους βλάπτουν (σερφάρισμα στο διαδίκτυο).
Επιπλέον, όπως προσθέτει η ίδια ψυχολόγος, οι έφηβοι κοιμούνται λιγότερο, ιδιαίτερα όσοι περνούν περισσότερο χρόνο κολλημένοι με τα κινητά τους. Και ο ανεπαρκής ύπνος είναι ένας ακόμα σημαντικός παράγοντας κινδύνου για κατάθλιψη.
«Η κατάθλιψη και η αυτοχειρία είναι πολυπαραγοντικές», παραδέχεται βέβαια η Twenge και προσθέτει: «Η γενετική προδιάθεση, το οικογενειακό περιβάλλον, ο σχολικός εκφοβισμός και τα τραύματα του παρελθόντος παίζουν όλα το ρόλο τους. Κάποιοι έφηβοι λοιπόν μπορεί να παρουσίαζαν ψυχικά προβλήματα σε όποια εποχή κι αν ζούσαν».
Άλλοι όμως, που είναι σχετικά ευάλωτοι αλλά διαφορετικά δεν θα κατέληγαν στην κατάθλιψη, μπορεί να νοσήσουν εξαιτίας της υπερβολικής ενασχόλησής τους με τις ψηφιακές συσκευές, την κοινωνική απομόνωση, την έλλειψη ύπνου ή ένα συνδυασμό αυτών, προσθέτει η ειδικός.
«Είναι πολύ νωρίς να συστήσουμε περιορισμό του χρόνου που τα παιδιά μας περνούν μπροστά στις οθόνες, δεδομένου ότι η έρευνα δεν έχει καταλήξει ακόμα σε οριστικά συμπεράσματα», γράφει η ψυχολόγος.
«Ωστόσο, τα μειονεκτήματα αυτού του περιορισμού –ας πούμε, στις δύο ώρες την ημέρα ή και λιγότερο– είναι αμελητέα. Αντιθέτως, το μειονέκτημα του να μην κάνουμε τίποτα –δεδομένων των πιθανών επιπτώσεων της κατάθλιψης και της αυτοχειρίας– μου φαίνεται εξαιρετικά σημαντικό. Δεν είναι λοιπόν υπερβολικά νωρίς να εξετάσουμε τον περιορισμό της χρήσης των ψηφιακών συσκευών από τους εφήβους. Ας ελπίσουμε μόνο να μην είναι υπερβολικά αργά».