Αριστέα Κοντραφούρη-Το κορίτσι που ήξερε να δίνει ζωή στα παραμύθια
“Μου αρέσει ο κόσμος των παιδιών, η φαντασία τους, οι κώδικές τους, η αλήθεια τους”
Η Αριστέα Κοντραφούρη είναι ένα πολυπράγμον και πολυάσχολο πνεύμα, ένα αεικίνητο και πολύχρωμο πλάσμα που μοιράζει το χρόνο της ανάμεσα στην παιγνιοθεραπεία, το θεατρικό παιχνίδι, τη διδασκαλία, τη συγγραφή υπέροχων παραμυθιών, τη σκηνοθεσία και τη δραματοποίηση θεατρικών έργων αλλά και την ηθοποιία. Είναι μητέρα δύο παιδιών. Γεννήθηκε στη Γερμανία και ήρθε σε ηλικία 3 ετών στην Ελλάδα. Αποφοίτησε από τη Δραματική Σχολή «Αρχή» της Νέλλης Καρρά. Σπούδασε ειδική αγωγή, με ειδίκευση στην παιγνιοθεραπεία στο Ελληνικό Ινστιτούτο Παιγνιοθεραπείας και Δραματοθεραπείας το ΑΘΥΡΜΑ.
Έχει συμμετάσχει σε πολλούς θιάσους και έχεις πάρει μέρος σε σημαντικές παραστάσεις με την Πειραματική Σκηνή του Εθνικού Θεάτρου. Από το 2003 μέχρι το 2007 ήταν στην ομάδα «Πράσσειν Άλογα» της Εμμανουέλας Καποκάκη. Το 2004 συνεργάζεται με το «Θέατρο του παπουτσιού πάνω στο δέντρο», με το οποίο επεξεργάστηκε δραματουργικά το παραμύθι που έγραψε η ίδια, «Η κανέλα και το δυοσμαράκι». Επίσης, εδώ και έντεκα χρόνια πηγαίνει στη Χαλκίδα και κάνει θέατρο σε παιδιά με νοητική στέρηση και κινητικά προβλήματα στον Πανευοϊκό Σύλλογο Άνθρωπος, Ελπίδα, Πολιτισμός. Ως παιγνιοθεραπεύτρια έχει συνεργαστεί με το κέντρο Ημέρας για αυτιστικά και ψυχωσικά παιδιά «Λιθαράκι» του παιδοψυχιατρικού νοσοκομείου Αττικής. Επιπλέον, συντονίζει την ομάδα θεατρικού παιχνιδιού του Very special Arts Hellas.
Εργάζεται ως παιγνιοθεραπεύτρια και στο παρελθόν έχει εργαστεί ως δασκάλα θεατρικού παιχνιδιού στην πρωτοβάθμια εκπαίδευση. Σήμερα είναι υπεύθυνη των ατομικών και ομαδικών συναντήσεων που γίνονται στο Κουκλόσπιτο του εικαστικού θεάτρου κούκλας Πράσσειν Άλογα, με στόχο την υποστήριξη παιδιών και ενηλίκων μέσω τέχνης. Τέλος, έχει παίξει στην ταινία του Ηλία Δημητρίου, «Τρικολόρε», έχει δανείσει τη φωνή της σε μεταγλωττισμένες σειρές και αρθρογραφεί στους «Ερευνητές» της «Καθημερινής», στη στήλη «Αυτό που αισθάνομαι».
Εμείς τη βρήκαμε στο Θέατρο Βαφείο-Λάκης Καραλής, μετά το τέλος της πολύ επιτυχημένης παράστασης «Το κορίτσι που ζήτησε μία βελόνα, μία απλή βελόνα» του Χρήστου Μπουλώτη. Είχαμε την ευκαιρία να τη γνωρίσουμε καλύτερα μέσα από μια ενδιαφέρουσα συζήτηση.
Αριστέα, τι ήταν αυτό που σε ώθησε να σπουδάσεις ειδική αγωγή και παιγνιοθεραπεία και πώς αυτές οι σπουδές συνδυάζονται με την ηθοποιία;
«Θυμάμαι πριν από αρκετά χρόνια, όταν ήμουν 14 ετών και ασχολιόμουν ερασιτεχνικά με το θέατρο, είχα δώσει μια παράσταση “Το Μάγο με τα Χρώματα” του Γιάννη Ξανθούλη. Την παράσταση είχαν παρακολουθήσει παιδιά από το ΠΙΚΠΑ. Στο τέλος της παράστασης ως μάγος με τα χρώματα χόρευα με τα παιδιά. Ένα αγόρι με βαρύ κινητικό πρόβλημα μου ζητούσε απελπισμένα να πάω να τον βρω στο ίδρυμα μετά από μια βδομάδα. Ενώ του το υποσχέθηκα, δεν πήγα ποτέ… Ένιωσα τύψεις και από τότε άρχισε να συνδέεται στο μυαλό μου και στην ψυχή μου το θέατρο με τις ομάδες ανθρώπων που τους χαρακτηρίζει μια “διαφορετικότητα”. Στη συνέχεια, σπούδασα στη δραματική σχολή της Νέλλης Καρρά που ήταν υπεύθυνη και του θεάτρου Κωφών Ελλάδος και η ιδέα του θεάτρου με άτομα με αναπηρία με κατακτούσε ολοένα και περισσότερο. Η ειδική αγωγή με βοήθησε να αποκτήσω κάποιες γνώσεις επιπλέον σχετικά με την ιδιαιτερότητα αυτών των ατόμων. Όσο για την παιγνιοθεραπεία είναι μια μορφή ψυχοθεραπείας, η οποία χρησιμοποιεί ως εργαλείο της και το παιχνίδι ρόλων… Βλέπεις, όλα συνδέονται μέσω του θεάτρου…Το θέατρο είναι ζωή για αυτό εμπεριέχει τα πάντα….
Πόσο βοηθάει το παιχνίδι στην αντιμετώπιση και την προσέγγιση προβλημάτων ή ιδιαιτεροτήτων, όπως για παράδειγμα στα παιδιά με ειδικές ικανότητες;
«Το παιχνίδι είναι ένας κώδικας επικοινωνίας που απελευθερώνει όλους τους ανθρώπους, με ή χωρίς ιδιαιτερότητες και προβλήματα, αν και πιστεύω ότι όλοι έχουμε κάποιο πρόβλημα ή ιδιαιτερότητα… Το παιχνίδι είναι πέρα από το λόγο και ό,τι ξεπερνά το λόγο και αγγίζει την ψυχή ενδυναμώνει, αναδεικνύει, απογειώνει, άρα το παιχνίδι υπερβαίνει τη δυσκολία και την κάνει μέρος της ζωής…»
Πόσο θεραπευτική μπορεί να είναι η τέχνη και ποια μορφή της πιστεύεις ότι έχει πιο θετική επίδραση στην υγιή ψυχική ανάπτυξη του παιδιού;
«Ο άνθρωπος κατέφυγε στην τέχνη για να θεραπεύσει, να γλυκάνει, να μαλακώσει, να προσεγγίσει την ψυχή του. Αυτό καλείται να κάνει η τέχνη και το πετυχαίνει, είτε ως εργαλείο μιας ψυχοθεραπευτικής διαδικασίας είτε όχι. Όλες οι μορφές τέχνης βοηθούν την υγιή ανάπτυξη του παιδιού… Το σημαντικό είναι το παιδί να έχει τα ερεθίσματα να επιλέξει την τέχνη που του ταιριάζει!»
Τι θέση πρέπει να έχει το παιχνίδι στη ζωή των ενηλίκων;
«Υγιής ενήλικας είναι αυτός που δεν έχει στραγγαλίσει το παιδί μέσα του… Παιχνίδι σημαίνει ευελιξία, αντοχή, ευρηματικότητα, μάλλον πρέπει να έχει τη σημαντικότερη θέση, έτσι δεν είναι;»
Τι παιχνίδια θα συμβούλευες τους γονείς να επιδιώκουν να παίζουν με τα παιδιά τους;
«Το σημαντικό είναι να παίζουν με τα παιδιά τους, να επικοινωνούν μαζί τους μέσω του παιχνιδιού… Το τι θα επιλέξουν εξαρτάται από τις προτιμήσεις τους».
Η ηθοποιία είναι ένα άλλο είδος παιχνίδιου και πώς βοηθάει έναν παιγνιοθεραπευτή;
«Ο ρόλος είναι παιχνίδι … Στην παιγνιοθεραπεία συχνά τα παιδιά επεξεργάζονται τα θέματά τους παίζοντας έναν ρόλο, ο ρόλος τούς προστατεύει, είναι πιο ανώδυνη η θεραπευτική διαδικασία με αυτόν τον τρόπο. Είναι χρήσιμο, λοιπόν, για τον παιγνιοθεραπευτή να έχει μια άνεση στο “μπαίνω” και “βγαίνω” από ένα ρόλο, τόσο για να το κάνει ο ίδιος όταν του το ζητήσει το παιδί όσο και για να συναισθανθεί το παιδί όταν παίζει τον ρόλο».
Πώς αποφάσισες από την Πειραματική Σκηνή του Εθνικού Θεάτρου να περάσεις σε ένα πιο παιδικό ρεπερτόριο;
«Μου αρέσει ο κόσμος των παιδιών, η φαντασία τους, οι κώδικές τους, η αλήθεια τους! Ναι, αυτό μου αρέσει περισσότερο, η αλήθεια τους. Με το παιδικό θέατρο νιώθω ότι έχω βουτήξει στην ΑΛΗΘΕΙΑ… Σαν να την ψάχνω, σαν να αναζητώ τρόπους να την προσεγγίσω – πάντως με τις παραστάσεις μου με ενδιαφέρει και η ψυχή του γονιού-ενήλικα που συνοδεύει το παιδί… Δεν θέλω να βαριέται. Ίσως κάποια στιγμή, ύστερα από αυτό το ταξίδι, να κάνω κάτι μόνο για ενήλικες, δεν ξέρω…»
Ποιο κοινό θεωρείς από την εμπειρία σου πιο δύσκολο και πιο απαιτητικό;
«Τα παιδιά. Τα παιδιά αν κάτι δεν είναι αληθινό το περιφρονούν».
Στην «Κανέλα και το Δυσομαράκι» μαζί με τους ηθοποιούς καλούνται να παίξουν και παιδιά από το κοινό, πώς βίωσες αυτή τη συνύπαρξη;
«Η “Κανέλα και το Δυοσμαράκι” είναι από τις πιο επιτυχημένες παραστάσεις διαδραστικές. Η ιδέα ήταν αποκλειστικά της Βαλεντίνας Παπαδημητράκη…Νομίζω ότι η συνύπαρξη παιδιών και ηθοποιών πάνω στη σκηνή λειτούργησε άψογα. Τα παιδιά αβίαστα τρύπωναν στο παραμύθι και γίνονταν κομμάτι του».
Τι στάθηκε αφορμή για να γράψεις το συγκεκριμένο παραμύθι;
«Η Βαλεντίνα μου πρότεινε να τη βοηθήσω. Είχε διαβάσει το απόσπασμα από τη “Μόμο” (του Μιχαήλ Έντε) και ήθελε με τους διαλόγους μου να δώσω σκηνική ζωή στους ήρωες. Μου άρεσε αυτό το παιχνίδι με το χρόνο… Το σημείο που το χθες ενώνεται με το σήμερα… η εξέλιξη του σήμερα, εμπεριέχοντας όμως και ένα κομμάτι του χθες, η ελπίδα που βρίσκεται στο μέλλον. Εξέλιξη γυρνώντας την πλάτη στο χθες δεν μπορεί να υπάρξει…»
Τα άλλα παραμύθια που έχεις γράψει τι πραγματεύονται;
«Τα παραμύθια που έχω γράψει προέκυψαν από την ανάγκη μου να ανεβάσω παραστάσεις με τα παιδιά με αναπηρία, πραγματεύονται κυρίως την αποδοχή της διαφορετικότητας…»
Τι σ’ αρέσει περισσότερο να γράφεις παραμύθια ή να τα μεταφέρεις στη σκηνή;
«Μου αρέσει να βρίσκω τρόπους να εκφράζω τα συναισθήματά μου, να διοχετεύω τη φαντασία μου… αν η φαντασία δεν βρει δίοδο, μπορεί να σε κατασπαράξει!»
Τι ήταν αυτό που σε τράβηξε στο κείμενο του Χρήστου Μπουλώτη και αποφάσισες να το δραματοποιήσεις;
«Μου αρέσουν τα παραμύθια του Χρήστου Μπουλώτη γιατί πραγματεύονται αξίες, χωρίς διάθεση εντυπωσιασμού. Το συγκεκριμένο παραμύθι το αγάπησα γιατί μιλά για την απλότητα, την ομορφιά της απλότητας».
Πρέπει να ήταν μεγάλη πρόκληση να ζωντανέψεις μόνη σου στη σκηνή ένα παραμύθι, εμψυχώνοντας διάφορα αντικείμενα. Πώς το βίωσες αυτό και πώς βλέπεις να το βιώνουν οι μικροί θεατές σου;
«Τα παιδιά εμψυχώνουν συνέχεια στο παιχνίδι τους αντικείμενα. Το συμβολικό παιχνίδι τους αρέσει πολύ, γι’ αυτό ενθουσιάζονται όταν το κάνω κι εγώ στη σκηνή. Όταν βρίσκομαι στη σκηνή και εμψυχώνω τις κορίνες, το καπέλο, το γάντι, το κοστούμι επιστρέφω στη μικρή Αριστέα, η οποία περνούσε ώρες δίνοντας ζωή σ’ ένα μπουκάλι που αιφνίδια αποκτούσε απίστευτες ανθρώπινες ιδιότητες και λογοδοτούσε για τις περιπέτειές του σε ένα μολύβι, σε μια ξύστρα.
Η παράσταση ξεκινάει με τη συνδρομή των παιδιών που καλούνται να ζωγραφίσουν μία «μουντζούρα» και κλείνει πάλι με τα παιδιά, τα οποία αποφασίζουν για το τέλος που θέλουν να έχει η παράσταση. Πόσο σημαντικό είναι να νιώθουν μέρος της παράστασης και πόσο λαμβάνεις υπόψη σου την ανάγκη τους αυτή όταν σκηνοθετείς ένα έργο;
«Σε όλα τα είδη θεάτρου οι θεατές συμμετέχουν με τον ένα ή τον άλλον τρόπο. Για τα παιδιά είναι ακόμα πιο σημαντικό, γιατί πρέπει να διαπαιδαγωγηθούν ως θεατές και μέσα από τη συμμετοχή τους χτίζουν την εμπιστοσύνη στον εαυτό τους».
Με αφορμή το κείμενο της παράστασης, αν ένα κορίτσι ερχόταν στην Αθήνα του σήμερα τι θα έπρεπε να κάνει για να ξαναφέρει τη χαρά στην πόλη μας;
«Να αφυπνίσει τις εφησυχασμένες συνειδήσεις των συμπολιτών μας».
Αντίστοιχα, ποιο θα ήταν το μανιτάρι που θα έπρεπε να προστατέψουμε πάση θυσία;
«Την προσωπική μας αλήθεια, την αυθεντικότητά μας».
Εσύ θα ζητούσες ποτέ μια βελόνα, κι αν ναι, πώς θα τη χρησιμοποιούσες;
«Αλήθεια πόσο δύσκολο είναι να είσαι ανιδιοτελής…θα ήθελα πολύ να μπορούσα…»
Αν ήσουν εσύ στη θέση του κοριτσιού στο παραμύθι τι θα ζητούσες, αν όχι μία βελόνα και γιατί;
«Μετά τις εμπειρίες από την πρόσφατη κρίση θα ζητούσα δραματικές αλλαγές στη διακυβέρνηση της πολιτείας και περισσότερη και ουσιαστικότερη συμμετοχή των πολιτών σε αυτή».
Ποιο είναι το πιο παράξενο και το πιο αστείο που σου έχει συμβεί στη σκηνή και αφορά τους μικρούς θεατές;
«Ένα παιδί ζήτησε να με πάρει μετά την παράσταση σπίτι του για να είναι σίγουρο ότι δεν θα ξαναφύγω από την πολιτεία Σαρλενάκ».
Έχει υπάρξει κάποιο γεγονός που σε έχει φέρει σε δύσκολη θέση ή σε αμηχανία ενώ είσαι στη σκηνή;
«Όταν ακούω τους γονείς απέξω –την ώρα που κάνω ζέσταμα στη σκηνή– να λένε στην ταμεία ότι θέλουν να μπουν μόνο τα παιδιά τους να δουν την παράσταση γιατί δεν έχουν χρήματα να κόψουν εισιτήριο για τους ίδιους».
Ποια είναι τα σχέδιά σου για το μέλλον; Γράφεις κάτι ή έχεις στο νου τι θα ήθελες να ανεβάσεις στο θέατρο;
«Τώρα είμαι στο τώρα και αγωνίστηκα πολύ για αυτό…»
Info: Η παράσταση «Το κορίτσι που ζήτησε μια βελόνα, μια απλή βελόνα» παίζεται κάθε Κυριακή, στις 17:00, στο θέατρο Βαφείο [Αγ. Όρους 16 & Κωνσταντινουπόλεως 115, Αθήνα (Βοτανικός), +302103425637].
Την παράσταση επιμελήθηκε η Νέλλη Καρρά.
Σκηνοθεσία, σύλληψη, δραμ. επεξεργασία, ερμηνεία: Αριστέα Κοντραφούρη
Καλλιτεχνική επιμέλεια: Εμμανουέλα Καποκάκη
Χορογραφία, κινησιολογία׃ Αγγελική Παπαδάτου
Μουσική σύνθεση׃ Μανώλης Σπανός
Φωτισμοί: Τάσος Παλαιορούτας
Φωτογραφίες׃ Κωσταντίνα Βασσάλου
Tις κούτες έχουν κατασκευάσει ο Κωστής Μίχαλος και ο Νίκος Κόνιαρης.