Αντιμετωπίζοντας το άγχος αποχωρισμού
Πώς να βοηθήσετε το παιδί να το διαχειριστεί, ιδιαίτερα τώρα που αρχίζει η νέα σχολική χρονιά και η περίοδος προσαρμογής στον παιδικό σταθμό.
Κλαίει όταν φεύγετε από το σπίτι; Αναστατώνεται όταν το προσέχει κάποιος άλλος, ακόμα και αν είστε στο διπλανό δωμάτιο; Ανησυχεί όταν χάνεστε από το οπτικό του πεδίο; Ξυπνάει το βράδυ και σας ψάχνει; Είναι φυσιολογικό τα παιδιά όσο μεγαλώνουν να εμφανίζουν άγχος αποχωρισμού. Πρόκειται για ένα από τα στάδια που περνούν τα παιδιά, καθώς κάνουν τη μετάβαση από μωρά σε νήπια.
Συνήθως εμφανίζεται μεταξύ 8 και 18 μηνών και εκδηλώνεται με ανησυχία, αναστάτωση, κλάμα, φόβο, στρες και νευρικότητα όταν δεν σας βλέπει. Τα αισθήματα αυτά φαίνεται να καταλαγιάζουν ως δια μαγείας όταν βρεθείτε και πάλι δίπλα του, είτε ήσασταν στο διπλανό δωμάτιο είτε είχατε φύγει από το σπίτι.
Μέσω της εκδήλωσης του άγχους αυτού, το παιδί αποσκοπεί στο να μείνει δίπλα στη μαμά του, το πρόσωπο που το κάνει να αισθάνεται αγάπη και ασφάλεια. Υπάρχουν, όμως, και άλλοι λόγοι που εμφανίζεται άγχος αποχωρισμού.
Ένα παιδί που μπαίνει στη νηπιακή ηλικία είναι ακόμα πολύ μικρό για να αντιληφθεί την έννοια του χρόνου. Έτσι, είτε μείνει μόνο του ή με κάποιον άλλο ενήλικα σε ένα δωμάτιο για μερικά λεπτά είτε στον παιδικό σταθμό για μερικές ώρες, αισθάνεται ότι έχει περάσει περίπου η ίδια ώρα. Παράλληλα, δεν έχει μάθει ακόμα ότι όταν φεύγετε από κοντά του δεν εξαφανίζεστε για πάντα αλλά θα επιστρέψετε.
Συνήθως το άγχος αποχωρισμού φτάνει στο αποκορύφωμά του κοντά στην ηλικία των 18 μηνών και το παιδί μπορεί να συνεχίζει να το έχει μέχρι να γίνει 2 ή ακόμα και 4 ετών.
Όσο μεγαλώνει, περιορίζεται, αφού μαθαίνει ότι η μαμά επιστρέφει δίπλα του κάθε φορά που φεύγει και εξοικειώνεται με την έννοια του χρόνου. Ωστόσο, άλλοι παράγοντες μπορεί να προκαλέσουν την επανεμφάνισή του, όπως μία ασθένεια ή μία στρεσογόνος κατάσταση, όπως π.χ. ένα διαζύγιο ή μία μετακόμιση.
Ακόμα και σε αυτές τις περιπτώσεις, όμως, δεν θα πρέπει να ανησυχείτε, αφού η μεγάλη πλειοψηφία των παιδιών αφήνει κάποια στιγμή οριστικά πίσω της το άγχος αποχωρισμού, ως ένα φυσικό στάδιο ανάπτυξής. Αυτή η στιγμή είναι διαφορετική για κάθε παιδί, αφού κάθε άνθρωπος είναι ξεχωριστός.
Τι μπορείτε να κάνετε για να βοηθήσετε το παιδί να αντιμετωπίσει το άγχος αποχωρισμού;
Αρχικά να θυμάστε ότι και μόνο η εκδήλωσή του εμπεριέχει ορισμένα θετικά στοιχεία, με πιο βασικό το γεγονός ότι αποδεικνύει τη δύναμη του δεσμού που έχετε αναπτύξει με το παιδί και το βαθμό που στηρίζεται πάνω σας για να του δίνετε την αγάπη και τη στοργή σας που του είναι τόσο απαραίτητα σε αυτή την ηλικία.
Την ίδια στιγμή, όσο και να ακούγεται περίεργο, οι ειδικοί επισημαίνουν ότι παρόλο που το άγχος αποχωρισμού μπορεί να είναι μία εκδήλωση της «εξάρτησης» του παιδιού από τη μαμά του, είναι ταυτόχρονα και μία ένδειξη ότι μεγαλώνει και γίνεται πιο ανεξάρτητο. Και αυτό γιατί δείχνει ότι έχει άποψη για μία κατάσταση, στην προκειμένη περίπτωση ότι δεν θέλει να φύγει η μαμά του, και το δείχνει, προσπαθώντας να αποκτήσει, να γίνει δηλαδή «το δικό του».
Προσπαθήστε να εξηγήσετε στο παιδί τη διαδικασία που θα ακολουθήσετε, για παράδειγμα ότι θα φύγετε για λίγο από το σπίτι και θα μείνει με το μπαμπά του και ότι θα ξαναγυρίσετε μόλις κάνετε τη δουλειά που έχετε. Πείτε του ότι το αγαπάτε και διαβεβαιώστε το ότι θα επιστρέψετε. Δώστε του ένα αντικείμενο που αγαπά, ένα ζωάκι, μία κουβερτούλα, ένα μαξιλαράκι, για να το παρηγορήσει ή δημιουργήστε ένα δικό σας «συνθηματικό» για όταν έρχεται η στιγμή του αποχωρισμού. Μπορείτε για παράδειγμα να κάνετε μία ξεχωριστή χειραψία όταν φεύγετε, κάτι που θα ακολουθείτε κάθε φορά που φεύγετε, μία ρουτίνα που θα βοηθήσει το παιδί να αισθάνεται ότι έχει τον έλεγχο της κατάστασης.
Αποφύγετε να φεύγετε κρυφά, αφού κάτι τέτοιο μπορεί να δώσει την εντύπωση στο παιδί ότι φεύγετε για πάντα. Προσπαθήστε να το αποχαιρετάτε απλά και σύντομα και να του δίνετε να καταλάβει ότι ο χρόνος που θα είστε μακριά του θα είναι μικρός, ότι σύντομα θα είστε και πάλι μαζί και ότι δεν υπάρχει κανένας λόγος να ανησυχεί. Για να το βοηθήσετε να καταλάβει το πέρασμα του χρόνου, χρησιμοποιήστε παραδείγματα από τη δική του καθημερινότητα, αφού το «σε μία ώρα θα είμαι πίσω» δεν σημαίνει τίποτα για το παιδί. Πείτε του, π.χ. ότι θα είστε εκεί για το μεσημεριανό του φαγητό και φροντίστε να παραμένετε και εσείς ήρεμη, αφού αν αισθανθεί ότι αγχώνεστε, πανικοβάλλεστε ή στενοχωριέστε, είναι πιο πιθανό να εκδηλώσει και το ίδιο αυτά τα συναισθήματα.
Στόχος σας είναι να το βοηθήσετε να περιορίσει το άγχος του, διαβεβαιώνοντάς το ότι το αγαπάτε και να φύγετε με ένα τρυφερό, ήρεμο και σταθερό αντίο. Να θυμάστε ότι αν κλαίει όταν φεύγετε, το κάνει για να σας πείσει να μείνετε και το πιο πιθανό είναι μετά την αποχώρησή σας θα ηρεμήσει.
Όσο μεγαλώνει και αφήνει πίσω του και την νηπιακή ηλικία, οι εκδηλώσεις του άγχους του αποχωρισμού θα μειώνονται μέχρι να εξαφανιστούν οριστικά. Εντούτοις, αν θεωρείτε ότι το παιδί δείχνει να έχει υπερβολικό άγχος ή εμφανίζει ακραία συμπτώματα, όπως π.χ. να κάνει εμετό κάθε φορά που φεύγετε από το σπίτι, προσπαθήστε να σκεφτείτε τι είναι αυτό που προκαλεί κάτι τέτοιο και συμβουλευτείτε το γιατρό σας.