Το πρόωρο αναγνωστικό χάρισμα ενός παιδιού παρερμηνεύτηκε από τους ειδικούς ως αυτισμός
Ο Αμερικανός ψυχίατρος Darold Treffert μοιράζεται στο διαδίκτυο την ιστορία μιας λανθασμένης διάγνωσης και μας παρουσιάζει το φαινόμενο της «υπερλεξίας», όπως ονομάζεται η ιδιαίτερη σχέση κάποιων παιδιών με τις λέξεις και τους αριθμούς.
Το πρώτο σημάδι ότι ο Garret είχε αυτισμό ήταν ο ενθουσιασμός του με το προειδοποιητικό κείμενο περί πειρατείας στους τίτλους αρχής κάθε ταινίας. Το εν λόγω ενδιαφέρον έκανε την εμφάνισή του όταν ήταν 9 μηνών. Ακολούθησε η ευθυγράμμιση των παιχνιδιών του σαν να βρίσκονταν σε πίνακα του Scrabble, η τοποθέτηση των γραμμάτων σε αλφαβητική σειρά και, τέλος, η καθυστέρηση στην ομιλία.
Όταν του διαγνώστηκε αυτισμός, σε ηλικία 2 ετών, μπορούσε ήδη να διαβάζει τις ετικέτες των φαρμάκων στα φαρμακεία. Ο γιατρός που έκανε τη διάγνωση αντιμετώπισε την πρόωρη αναγνωστική ικανότητά του σαν ένα χαρακτηριστικό του «συνδρόμου Σαβάντ» (ένα σύνδρομο στον αυτισμό που χαρακτηρίζεται από μια εξαιρετική διανοητική ικανότητα) που δεν απαιτούσε ιδιαίτερη προσοχή.
Αλλά η μητέρα του Garret δεν είχε πειστεί ότι ο γιος της είχε αυτισμό. Δεν ήταν απομονωμένος, αντιθέτως έκανε βλεμματική επαφή και απολάμβανε να παίρνει και να δίνει αγάπη. Στα 3 του χρόνια, ένας λογοθεραπευτής μεταμόρφωσε το αναγνωστικό χάρισμά του σε ένα ισχυρό εκπαιδευτικό εργαλείο. Και όταν ο Garret μεγάλωσε, τα αυτιστικά συμπτώματά του εξαφανίστηκαν.
«Ξεκίνησε μαθήματα μουσικής και τάε κβον ντο και ήταν εξαιρετικός και στα δύο. Πέρασε όμορφα στα χρόνια της εφηβείας του», θυμάται σήμερα η μητέρα του. «Είχε φίλους, πήγε στη χοροεσπερίδα της αποφοίτησής του, έπαιξε μουσική σε δύο ροκ συγκροτήματα και, το σημαντικότερο, ήταν –και είναι– ευτυχισμένος. Πήρε δύο υποτροφίες, και μόλις ολοκλήρωσε τον πρώτο του χρόνο στο κολέγιο».
Ο Garret δεν «ξεπέρασε» τον αυτισμό: δεν είχε ποτέ αυτισμό. Είχε αυτό που αποκαλώ «υπερλεξία 3» – ένα είδος εξαιρετικής διανοητικής ικανότητας που συνοδεύεται από κάποια συμπτώματα που θυμίζουν αυτισμό, τα οποία όμως υποχωρούν με την πάροδο του χρόνου. Ανήκει στο περίπου 5% των ανθρώπων που στην παιδική ηλικία διαγιγνώσκονται με αυτισμό, αλλά σταδιακά παύουν να πληρούν τα διαγνωστικά κριτήρια. Πολλά παιδιά που αρχίζουν να διαβάζουν νωρίς ή να μιλούν αργά ανήκουν σε αυτή την κατηγορία. Οι δεκάδες ιστορίες που μου έχουν αφηγηθεί οι γονείς αυτών των παιδιών δείχνουν ότι η υπερλεξία είναι διαφορετική από τον αυτισμό και πρέπει να μελετηθεί ως μια ξεχωριστή κατάσταση.
Λαμβάνω πολλά email από γονείς που αρχίζουν με τη φράση «έχω ένα γιο ή μια κόρη που…» και συνεχίζουν περιγράφοντας κάποια ξεχωριστή μουσική, καλλιτεχνική ή μαθηματική ικανότητα που συνυπάρχει με μια διάγνωση αυτισμού. Στην αλληλογραφία μου με αυτούς τους γονείς έχω παρατηρήσει ότι τα παιδιά που διαβάζουν νωρίς ή μιλούν αργά έχουν καλύτερη έκβαση από εκείνα που ανταποκρίνονται στα τυπικά αναπτυξιακά ορόσημα. Οι πρόωροι αναγνώστες ή ύστεροι ομιλητές σταδιακά αποβάλλουν τα αυτιστικά συμπτώματά τους με αποτέλεσμα τελικά να μην καλύπτουν τα κριτήρια της διάγνωσης του αυτισμού.
Αυτοί οι γονείς, όπως συνέβη με τη μητέρα του Garret, αμφισβήτησαν τη διάγνωση του αυτισμού. Όπως και ο Garret, τα παιδιά τους δεν ήταν απομονωμένα. Κοιτούσαν τους άλλους στα μάτια και αλληλεπιδρούσαν μαζί τους με φιλικό και τρυφερό τρόπο – ιδιαίτερα με ενήλικες.
Ναι, είχαν κάποιες συμπεριφορές αυτιστικού τύπου. Ήταν ευαίσθητοι σε ήχους ή σε άλλα αισθητηριακά ερεθίσματα και ίσως να στριφογύριζαν ή να επαναλάμβαναν λέξεις. Κάποια είχαν εμμονή με την τακτοποίηση των παιχνιδιών τους ή την ευθυγράμμισή τους. Όμως, από τη στιγμή που η αναγνωστική δεξιότητά τους μετατράπηκε σε ένα εργαλείο καλύτερης κατανόησης και αλληλεπίδρασης, τα αυτιστικά χαρακτηριστικά τους υποχώρησαν.
Έχω συγκεντρώσει περισσότερες από 200 αναφορές γονέων που παρουσιάζουν αυτό το φαινόμενο. Σύμφωνα με αναλύσεις τέτοιων περιστατικών, πιστεύω ότι υπάρχουν τρεις τύποι υπερλεξίας. Τα παιδιά με υπερλεξία 1 έχουν κατά τα άλλα τυπικά χαρακτηριστικά, απλώς αρχίζουν να διαβάζουν νωρίς. Εκείνα με υπερλεξία 2 παρουσιάζουν εμμονή με γράμματα και αριθμούς στο πλαίσιο του αυτισμού. Και τα παιδιά με υπερλεξία 3 διαβάζουν νωρίς και έχουν κάποιες συμπεριφορές αυτιστικού τύπου, αλλά σε γενικές γραμμές είναι εξωστρεφή και ανοιχτά στην αλληλεπίδραση. Αντιμετωπίζουν κάποιες δυσκολίες στη γλώσσα και είναι κοινωνικά αμήχανα με τους συνομηλίκους τους –αν κα λιγότερο με τους ενήλικες– αλλά στην πάροδο του χρόνου, τέτοια συμπτώματα υποχωρούν.