Το άγχος των παιδιών και πώς να βοηθήσουν οι γονείς
Γράφει η Μαρία Παπαδοπούλου, Συμβουλευτική Ψυχολόγος Παίδων & Ενηλίκων, Κινητή Μονάδα Ψυχικής Υγείας…
Γράφει η Μαρία Παπαδοπούλου, Συμβουλευτική Ψυχολόγος Παίδων & Ενηλίκων, Κινητή Μονάδα Ψυχικής Υγείας Παιδιών – Εφήβων, Ψυχιατρικό Νοσοκομείο Θεσσαλονίκης
Οι ενήλικες πιστεύουν ότι τα παιδιά δεν έχουν προβλήματα, συνεπώς δεν έχουν και άγχος. Η αλήθεια είναι ότι τα παιδιά βιώνουν το άγχος και την ένταση στις διάφορες φάσεις της ανάπτυξής τους.
Από την αρχή της ζωής τους παρουσιάζουν τα πρώτα σημάδια άγχους, τότε που επιζητούν επίμονα να ικανοποιήσουν βασικές ανάγκες τους, όπως το φαγητό, ο ύπνος, η φροντίδα.
Καθώς μεγαλώνουν, βιώνουν το άγχος αποχωρισμού από τους γονείς όταν θα πάνε στον παιδικό σταθμό, το άγχος για τον ερχομό ενός μωρού, το φόβο για τους ξένους, το σκοτάδι, το σχολικό άγχος, το άγχος των εξετάσεων, και ούτω καθεξής.
Με λίγα λόγια, καθώς μεγαλώνει το παιδί μεγαλώνει και το άγχος του, το οποίο έρχεται να συνοδεύσει όλες εκείνες τις καινούριες καταστάσεις που πρέπει να αντιμετωπίσει για πρώτη φορά στη ζωή του!
Αυτός είναι και ο κύριος λόγος που τα παιδιά έχουν άγχος. Το γεγονός ότι πρέπει να αντιμετωπίσουν καινούριες και άγνωστες καταστάσεις, ενώ αισθάνονται ανασφάλεια για το αν θα καταφέρουν να τα βγάλουν πέρα.
Συνεπώς, παιδιά με χαμηλή αυτοπεποίθηση βιώνουν περισσότερο άγχος, σε σύγκριση με παιδιά τα οποία είναι πιο σίγουρα για τον εαυτό τους. Επίσης, η ανασφάλεια για το μέλλον τους είναι έντονη κι έτσι γίνονται πιο επιρρεπείς στο άγχος.
Οι απαιτήσεις του σχολείου έχουν αυξηθεί, με αποτέλεσμα τα παιδιά να βιώνουν τον ανταγωνισμό και την πίεση από πολύ μικρή ηλικία. Το άγχος των παιδιών φτάνει στο αποκορύφωμά του στην Γ’ Λυκείου, τότε που τα παιδιά προετοιμάζονται για τις εισαγωγικές εξετάσεις.
ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΚΟ ΚΑΙ ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΙΚΟ ΑΓΧΟΣ
Το φυσιολογικό άγχος προετοιμάζει το σώμα του παιδιού για δράση, κι έτσι το προφυλάσσει από διάφορους κινδύνους. Για παράδειγμα, όταν έχει να αντιμετωπίσει μια επείγουσα κατάσταση ανεβαίνουν οι παλμοί της καρδιάς του, εκκρίνεται αδρεναλίνη στο αίμα και βρίσκεται σε πλήρη σωματική ετοιμότητα για να τα βγάλει πέρα.
Όταν το άγχος ξεπεράσει τα φυσιολογικά όρια, δηλαδή όταν δεν μπορεί να το ελέγξει, αρχίζει να επιδρά αρνητικά στη λειτουργικότητά του και σιγά σιγά μετατρέπεται σε καταστροφικό άγχος. Πρόκειται για ένα δυσάρεστο συναίσθημα που συχνά το παιδί δυσκολεύεται να ελέγξει.
Το άγχος αυτό παρερμηνεύει τις πραγματικές απειλές και προκαλεί πανικό, ένταση και φόβο, διαταράσσει την ψυχική του ηρεμία και την ομαλή ροή της καθημερινότητας. Το αποτέλεσμα είναι πολλά παιδιά και έφηβοι να υποφέρουν από υπερβολικό άγχος.
ΤΑ ΣΥΜΠΤΩΜΑΤΑ ΤΟΥ ΑΓΧΟΥΣ
Τα μικρά παιδιά δεν μπορούν να εκφράσουν με λόγια αυτό που νιώθουν, άρα οι γονείς μπορούν να παρατηρήσουν τη συμπεριφορά του παιδιού για να καταλάβουν αν υποφέρει από άγχος. Παρακάτω αναφέρονται μερικά συμπτώματα που συνήθως παρατηρούμε σε παιδιά με άγχος.
Ανησυχία, αγωνία, δυσφορία
Εκνευρισμός χωρίς προφανή αιτία
Το αίσθημα συνεχούς φόβου ότι θα αποτύχει και έντονη απογοήτευση
Προβλήματα στον ύπνο
Επιθετικότητα όταν δεν γίνεται το δικό του
Ταχυκαρδία, βάρος ή πόνος στο στήθος, δύσπνοια, ζαλάδα, τάση για λιποθυμία
Ναυτία, εμετοί, εφίδρωση
Δυσπεψία, στομαχικές ενοχλήσεις, δυσκοιλιότητα, διάρροια, συχνοουρία
Πονοκέφαλος
Δερματικές ενοχλήσεις
ΤΙ ΜΠΟΡΟΥΝ ΝΑ ΚΑΝΟΥΝ ΟΙ ΓΟΝΕΙΣ ΓΙΑ ΝΑ ΒΟΗΘΗΣΟΥΝ
1) Για να βοηθήσουν τα παιδιά, οι γονείς μπορούν να αρχίσουν ακούγοντάς τα δίχως να προσπαθούν να δώσουν μαγικές λύσεις.
Να τα ενθαρρύνουν μέσα από ήρεμες συζητήσεις και να τα συμβουλεύουν. Αν σας πλησιάσει από μόνο του το παιδί, συζητήστε μαζί του, ενθαρρύνετέ το να εκφράσει το άγχος και τους φόβους του. Ακούστε το, χωρίς να προσπαθείτε να διώξετε το άγχος του!
2) Βοηθήστε τα να τονώσουν την αυτοπεποίθησή τους.
Η αυτοπεποίθηση είναι κάτι που υπάρχει μέσα τους, απλά συχνά χρειάζεται να τη φέρνουν στην επιφάνεια.
Άσκηση αυτοπεποίθησης
Δώστε του ένα χαρτί με την παρακάτω πρόταση να συμπληρώσει με τουλάχιστον 10 χαρακτηριστικά του εαυτού του:
Αγαπώ τον εαυτό μου γιατί έχω / είμαι……………………………………
Έπειτα συζητήστε μαζί του, π.χ. «Βλέπω πως έχεις καταφέρει αρκετά.» ή «Από αυτά που γράφεις βλέπω πως έχεις αρκετή αυτοπεποίθηση, κι αυτό ξέρεις θα σε βοηθήσει πολύ να πετύχεις.»
3) Προτείνετέ τους κάποιες τεχνικές χαλάρωσης.
Όσο πιο συχνά τις εφαρμόζουν τόσο πιο εύκολα θα καταφέρνουν να χαλαρώσουν.
Τεχνική αναπνοής: Εισπνέουν αργά και βαθιά από τη μύτη με κλειστό στόμα και εκπνέουν στο διπλάσιο χρόνο από το στόμα. 2-3 φορές κάθε φορά που κάνουν αυτήν την άσκηση.
Τεχνική απεικόνισης: Φέρνουν στο μυαλό τους μια εικόνα ήρεμη (ίσως από τις διακοπές) που τους χαλαρώνει, π.χ. η ήσυχη θάλασσα, μια ηλιόλουστη απέραντη αμμουδιά ή οποιαδήποτε άλλη εικόνα που τους χαλαρώνει.
Εστίαση της προσοχής: Μετρούν με κλειστά μάτια από το 100 και κάτω (ανάποδα), εστιάζοντας την προσοχή τους στους αριθμούς και στο σχήμα τους.
4) Όταν το άγχος του σχετίζεται με τις σχολικές επιδόσεις του, φροντίστε να καταλάβει ότι η επιτυχία στη ζωή δε μετριέται με το πόσο καλούς βαθμούς παίρνει στο σχολείο ή με το κατά πόσο πετυχαίνει στις εξετάσεις και σίγουρα δεν αποδεικνύει το αν αξίζει ή δεν αξίζει σαν άνθρωπος.
Η εισαγωγή στο πανεπιστήμιο δεν εξασφαλίζει επιτυχημένη επαγγελματική σταδιοδρομία στο μέλλον, είναι απλά ένα μέσο να βελτιώσει κανείς τη ζωή του. Δεν είναι η ίδια η ζωή!
5) Όσον αφορά στα παιδιά που δίνουν εξετάσεις, βοηθήστε τους να πετύχουν το αποτελεσματικό διάβασμα.
– Καθώς διαβάζουν, να υπογραμμίζουν τα βασικά σημεία, λέξεις-κλειδιά ώστε στην επανάληψη να πέφτει το μάτι τους σε αυτά, για να κερδίζουν χρόνο.
– Να κρατούν σημειώσεις από τις πιο σημαντικές πληροφορίες σε καρτέλες, για κάθε ενότητα που διαβάζουν.
– Να προσπαθούν να βρουν κι άλλους τρόπους για να συνδυάσουν τις νέες έννοιες με αυτά που ήδη έχουν μάθει. Έτσι αφομοιώνουν καλύτερα την ύλη που διαβάζουν.
– Θα πρέπει να αναρωτιούνται συχνά τι ακριβώς διάβασαν και πώς αυτό συσχετίζεται με τα προηγούμενα. Αυτό τους προετοιμάζει για ερωτήματα κι ασκήσεις συνδυαστικές, κρίσεως ή γενικής φύσεως που δεν θα έχουν συναντήσει στις επαναλήψεις τους.
Την ώρα των εξετάσεων, παροτρύνετε τους να κρατήσουν την ψυχραιμία τους και να σκέφτονται θετικά. Κάντε το ίδιο κι εσείς! Όταν πάρουν τα θέματα, ας εστιάσουν την προσοχή τους κι ας ξεκινήσουν από αυτά που ξέρουν καλύτερα. Μπορούν να κάνουν ένα μικρό πλάνο στο πρόχειρο με κάποιες λέξεις-κλειδιά από θέματα που πρέπει να θυμηθούν αργότερα να αναπτύξουν.
Αν πριν και κατά τη διάρκεια των εξετάσεων νιώσουν άγχος ή πανικό ή έρθουν στο μυαλό τους αρνητικές σκέψεις αποτυχίας, ας εφαρμόσουν κάποια τεχνική χαλάρωσης. Αν νιώσουν πως δε θυμούνται κάτι που γνωρίζουν, λόγω του άγχους τους, το πρώτο που πρέπει να κάνουν είναι οι τεχνικές χαλάρωσης και να προχωρήσουν σε επόμενη ερώτηση. Αργότερα που θα έχουν ηρεμήσει, ας επανέλθουν.
6) Τέλος, θυμηθείτε ότι τα συναισθήματα είναι μεταδοτικά! Προσέξτε να μη μεταφέρετε το δικό σας άγχος και τις ανησυχίες σας στο παιδί. Φροντίστε πρώτα τη δική σας ψυχολογική ηρεμία, και κρατηθείτε μακριά από αρνητικές σκέψεις και καταστροφικά σενάρια.