Γιατί φτιάχνουμε στεφάνι την Πρωτομαγιά
Έθιμα και ιστορία της πρώτης μέρας του Μαΐου
Η Πρωτομαγιά είναι πάντα μία πρώτης τάξεως ευκαιρία να βγείτε με τα παιδιά σας στη φύση και να «πιάσετε το Μάη», όπως λέμε, μαζεύοντας λουλούδια και φτιάχνοντας το παραδοσιακό μαγιάτικο στεφάνι. Ο εορτασμός της Πρωτομαγιάς, όμως, έχει τις ρίζες τους στις παγανιστικές γιορτές του παρελθόντος, όταν γιορταζόταν η αρχή της άνοιξης, ενώ πολλά έθιμα έχουν επιβιώσει μέχρι τις μέρες μας σε πολλά μέρη του κόσμου.
Ημερολογιακά, για το βόρειο ημισφαίριο, η πρώτη μέρα του Μαΐου είναι ανάμεσα στην εαρινή ισημερία και το θερινό ηλιοστάσιο, είναι δηλαδή η αρχή της άνοιξης.
Οι πρώτοι εορτασμοί της Πρωτομαγιάς γίνονταν στην προχριστιανική Ευρώπη, όπως το κέλτικο Μπελτέιν και η γιορτή της Βαλπούργιας Νύχτας στην κεντρική και βόρεια Ευρώπη, με μερικά έθιμα αυτής της εποχής, όπως το γαϊτανάκι, να επιβιώνουν σε πολλά μέρη μέχρι σήμερα.
Οι σύγχρονοι εορτασμοί της εργατικής Πρωτομαγιάς είναι συνδεδεμένοι με τους αγώνες που ξεκίνησαν τα συνδικάτα στο Σικάγο το Μάιο του 1886, διεκδικώντας καλύτερες συνθήκες εργασίας, ενώ στην Ελλάδα ξεκίνησαν το 1893.
Στην Ελλάδα, οι εορτασμοί της Πρωτομαγιάς έχουν τις ρίζες τους στην αρχαιότητα, αφού ο Μάιος στην Ελλάδα, τη Ρώμη και μέχρι το Βυζάντιο ήταν ο μήνας που ήταν αφιερωμένος στον εορτασμό της θεάς της γονιμότητας και της γεωργίας, της Δήμητρας. Οι άνθρωποι γιόρταζαν τη γονιμότητα και την καρποφορία της γης, την ανθοφορία της φύσης, το τέλος του χειμώνα και τον ερχομό του καλοκαιριού.
Σήμερα, το πρωτομαγιάτικο στεφάνι φτιάχνεται από λουλούδια. Σύμφωνα με το έθιμο, θα παραμείνει κρεμασμένο στο σπίτι μέχρι τα μέσα του καλοκαιριού και τη γιορτή του Αγίου Ιωάννη του Θεριστή, τότε που τα παλιά χρόνια το έκαιγαν στις φωτιές του Αγίου.
Εκτός από τα μαγιάτικα στεφάνια και τα μαγιάτικα κουλούρια που φτιάχνουν σε πολλά μέρη της Ελλάδας, σε κάποιες περιοχές αναβιώνουν και άλλα έθιμα την Πρωτομαγιά που έχουν να κάνουν με την καλοτυχία και την ευτυχία.
Για παράδειγμα, στη Σέριφο κρεμούν στην πόρτα του σπιτιού τους στεφάνι από λουλούδια που έχουν βάλει όμως και τσουκνίδες, κριθάρι και σκόρδο.
Στην Αγιάσο της Λέσβου, φτιάχνουν στεφάνια από όλα τα λουλούδια και βάζουν μέσα “δαιμοναριά”, άγριο χόρτο με πλατιά φύλλα και κίτρινα λουλούδια για να δαιμονίζονται οι γαμπροί.
Σε περιοχές της Μικράς Ασίας έβαζαν στο στεφάνι εκτός από λουλούδια, ένα σκόρδο για τη βασκανία, ένα αγκάθι για τον εχθρό κι ένα στάχυ για την καλή σοδειά.
Στην Κέρκυρα, οι κάτοικοι περιφέρουν ένα κορμό κυπαρισσιού, σκεπασμένο με κίτρινες μαργαρίτες που έχει γύρω του ένα στεφάνι με χλωρά κλαριά. Αυτό είναι το μαγιόξυλο και με αυτό οι νέοι εργάτες ντυμένοι με κάτασπρα παντελόνια και πουκάμισα και κόκκινα μαντήλια στο λαιμό βγαίνουν στους δρόμους, τραγουδώντας το Μάη.
Στα Δωδεκάνησα, μαζεύουν ένα λουλούδι που το λένε “ανοιχτομάτη” και πιστεύουν πως όποιος το έχει είναι πάντα γερός και τυχερός.
Σε κάποια νησιά του Αιγαίου, τα κορίτσια σηκώνονταν την αυγή της Πρωτομαγιάς και έπαιρναν μαζί τους τα λουλούδια, που είχαν μαζέψει από την παραμονή και πήγαιναν στα πηγάδια να φέρουν το «αμίλητο νερό» (αμίλητο γιατί το κουβαλούσαν χωρίς να μιλούν). Όταν το έφερναν στο σπίτι, πλένονταν όλοι με αυτό.
Υπάρχουν και άλλα πολλά έθιμα της Πρωτομαγιάς που γιορτάζονται σε διάφορα μέρη της Ελλάδας: το Μαγιόπουλο, το οποίο ονομάζουν ακόμα Φουσκοδένδρι ή Ζαφείρη, γιορτάζεται στην Ήπειρο και στη Θεσσαλία, το έθιμο του Κλήδωνα (είδος λουλουδιού) στο δήμο Κόζιακα, το έθιμο της πιπεργιάς στην Εύβοια, τα Ξόρκια της Πρωτομαγιάς για το διώξιμο των φιδιών στην Ήπειρο, κ.λπ.